شهادت امام سجاد علیه السلام بر نقلی روز دوازدهم محرم و در نقل دیگر روز بیست و پنجم همین ماه عزا است. با حدیثی از امام صادق علیه السلام متوسل به امام سید الساجدین می‌شویم.

عن الصّادق علیه السلام:

‏ «بَکَى عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ عِشْرِینَ سَنَةً وَ مَا وُضِعَ بَیْنَ یَدَیْهِ طَعَامٌ إِلَّا بَکَى حَتَّى قَالَ مَوْلًى لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ إِنِّی‏أَخَافُ أَنْ‏ تَکُونَ مِنَ الْهالِکِینَ قالَ إِنَّما أَشْکُوا بَثِّی وَ حُزْنِی إِلَى اللَّهِ وَ أَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ ما لا تَعْلَمُونَ‏ إِنِّی لَمْ أَذْکُرْ مَصْرَعَ بَنِی فَاطِمَةَ إِلَّا خَنَقَتْنِی الْعَبْرَةُ وَ فِی رِوَایَةٍ أَ مَا آنَ لِحُزْنِکَ أَنْ یَنْقَضِیَ فَقَالَ لَهُ وَیْحَکَ إِنَّ یَعْقُوبَ النَّبِیَّ کَانَ لَهُ اثْنَا عَشَرَ ابْناً فَغَیَّبَ اللَّهُ وَاحِداً مِنْهُمْ فَ ابْیَضَّتْ عَیْناهُ‏ مِنْ کَثْرَةِ بُکَائِهِ عَلَیْهِ وَ احْدَوْدَبَ‏  ظَهْرُهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَانَ‏ ابْنُهُ‏ حَیّاً فِی الدُّنْیَا وَ أَنَا نَظَرْتُ إِلَى أَبِی‏ وَ أَخِی وَ عَمِّی وَ سَبْعَةَ عَشَرَ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی مَقْتُولِینَ حَوْلِی فَکَیْفَ یَنْقَضِی حُزْنِی‏ّّ؛

امام سجاد علیه السلام بالای بیست سال گریه کرد و هر غذایی که در مقابلش قرار می‌دادند اشک می‌ریخت. یکی از موالیان به حضرت از زیادی گریه و زاری گلایه کرد که شما با این کار از بین می‌روید که حضرت در جواب فرمودند: آیا شنیده‏اى که یعقوب‏ پیغمبر، داراى دوازده پسر بود، یکى از ایشان ناپدید شد، موى سرش از حزن و اندوه سفید، و کمرش خم گردید، و چشمانش از گریه نابینا شد. در صورتى که فرزندش‏ یوسف، زنده بود؟ ولى من به چشم خود دیدم، پدر و برادرانم، و هفده نفر از اهل بیت خود را کشته و به خون آغشته بر روى خاک. پس چگونه حزن و اندوه من برطرف شود و گریه‏ام تمام گردد؟

مناقب آل أبی طالب علیهم السلام (لابن شهرآشوب) ؛ ج‏4 ؛ ص165

                                 معناومفهومهیهاتمنّاالذّلة

امام حسین علیه السلام شعار جاودانه‏ى «هیهاتمنّاالذلّة» را سر داد هدفش این نبود که من نمى‏خواهم ذلیل بشوم،

من نمى‏خواهم تسلیم بشوم. چون اگر هدف این بود پس چرا امام سجّاد علیه السّلام اسیر شد؟ و اتفاقات بعدی رخ داد. اگر قرار بود امام حسین علیه السّلام شخصا در مقابل یزید سر فرود نیاورد که امر مهمّى نبود و این کار را افراد عادى هم انجام مى‏دهند. اشخاصى هستند که داراى طبع بلندى مى‏باشند و نمى‏خواهند در مقابل کسى سر فرود بیاورند و تسلیم او شوند، حاضرند کشته بشوند ولى تسلیم نشوند. مطلب این نیست. خاندان عصمت علیهم السّلام نه این که نمى‏خواستند در مقابل کسى خم نشوند بلکه هدفشان این بود که نمى‏خواستند دین به ذلّت کشیده شود. و اگر بنا بود که خودشان به اسارت بیفتند و به زنجیر کشیده شوند ولى نتیجه‏ى آن به احیاى دین منجر شود حاضر بودند و هر مصیبتى را در این راه تحمّل مى‏کردند، هم‏چنان که امام سجاد علیه السّلام  حاضر شد دست و پاى مبارکش به غل و زنجیر کشیده شود. امام علیه السّلام دید اگر بخواهد دست به شمشیر ببرد و در مقابل آنها بایستد حیات دین و اساس دین به خطر خواهد افتاد. امام علیه السّلام راضى به رضاى الهى و تسلیم امر اوست. هرچه را که به صلاح دین است عمل مى‏کند. براى امام حسین علیه السّلام مصلحت الهى بر این بود که باید در مقابل ظالم زمان و حاکم غاصب فاسد مفسد بایستد و کشته شود. انسان کامل بر طبق مقتضای زمان و مکان تصمیم می‌گیرد و حرکت می‌کند نه احساساتی. انسان کامل در کلام پیامبر به سنبل تشبیه شده است:

امام حسین علیه السّلام همه‏ى هدفش این بود که بفهماند به پیروانش که:

اى‏ پیروان من، شما که این قدر براى من به سر و سینه مى‏زنید، بدانید من براى چه جانم را با خطر مواجه کردم و زن و بچّه‏ام را به اسارت انداختم؛ هدفم جز احیای دین خدا چیز دیگری نبوده است.